De Eerste Kamer is nu aan zet om het door de Tweede Kamer goedgekeurde wetsvoorstel Wet Toekomst Pensioenen (WTP) te beoordelen op uitvoerbaarheid van de nieuwe wet en of het voorstel goed in elkaar zit. De taken van de Eerste Kamer liggen vooral op het gebied van de wetgeving, maar ook bij het controleren van de regering heeft zij een rol.

Formeel beschouwd kan de Eerste Kamer wetsvoorstellen alleen verwerpen of aannemen. In de praktijk heeft ze echter nog wel wat meer mogelijkheden en zijn debatten van belang. Ook is een tweede wetsvoorstel mogelijk die heet een ‘novelle’. De novelle dient ter verbetering of aanvulling van een wetsvoorstel dat reeds bij de Eerste Kamer aanhangig is of al wel is aangenomen, maar nog niet van kracht is geworden. De Eerste Kamer stelt de plenaire behandeling uit of schorst deze tot de novelle door de Tweede Kamer is aanvaard.

Na aanvaarding verschijnen het oorspronkelijke wetsvoorstel en de novelle gelijktijdig in het Staatsblad; de met de novelle beoogde wijziging wordt direct ingevoegd. De Eerste Kamer kan eventueel ook het te wijzigen wetsvoorstel aanvaarden met de toezegging dat aanpassing (later) door middel van een novelle zal plaatsvinden. Soms worden ook politieke bezwaren van de Eerste Kamer ondervangen door een novelle. De novelle wordt dan min of meer afgedwongen, al ligt de formele beslissing om een novelle in te dienen bij de regering.

Ook kunnen uitspraken van bewindslieden in die debatten over een wetsvoorstel een rol spelen in toekomstige rechtszaken. Het debat in de Eerste Kamer maakt namelijk onderdeel uit van de wetsuitleg. Verder kunnen Eerste Kamerleden de bewindslieden toezeggingen ontlokken over de toepassing van de wet. De leden van de Eerste Kamer kunnen, net als de Tweede Kamerleden, (schriftelijk) vragen stellen aan de regering. Bij de behandeling van de begroting kan de Eerste Kamer met bewindslieden debatteren over het lopende en toekomstige beleid.

Als de Eerste Kamer dreigt een wetsvoorstel te verwerpen, zal een minister of staatssecretaris (eventueel na kabinetsberaad) geneigd zijn de Kamer tegemoet te komen. Een bewindspersoon neemt soms zelf het initiatief het wetsvoorstel te repareren door een wijzigingsvoorstel in te dienen. Tenslotte komt het ook wel eens voor dat de Eerste Kamer zoveel kritiek op een wetsvoorstel heeft, dat de regering het niet meer op stemming laat aankomen en het voorstel maar intrekt.

De Eerste Kamer kan dus echt invloed uitoefenen. Maar dat mag alleen volgens de Gedragscode van de Eerste Kamer als er geen belangenverstrengeling is bij de leden. In dit geval mogen zij geen belang hebben bij de uitkomst van de stemming over het wetsvoorstel WTP, zelfs de schijn mag niet. Uit onderzoek van de Kennisbank ABPpensioen is echter gebleken dat sommige leden van de Eerste Kamer een functie hebben bij een pensioenfonds of de administrateur van een pensioenfonds. Dat is senator P. Rosenmöller, senator M.G.H.C. Oomen-Ruijten en senator H.M. Prast. Op deze belangenverstrengeling heeft de Kennisbank ABPpensioen de voorzitter van de Eerste Kamer gewezen met het verzoek om deze personen niet over de WTP te laten stemmen, zie bijlage. Ook de externe vertrouwenspersoon van de Eerste Kamer mevrouw Carla Verwoerd is hierover ingelicht. Het is afwachten hoe de Eerste Kamer hierop zal reageren om belangenverstrengeling te voorkomen.

Nieuwsbrief van de Stichting Pensioenhoud van 23 januari 2023