Toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) zet al jarenlang fors in om binnen de financiële sector de cultuur te veranderen. Dat geldt ook voor de pensioenfondsen en hun vermogensbeheerders in Nederland. Met publicitair geweld maar ook met inzet van onorthodoxe maatregelen, wil DNB bereiken dat bestuurders van financiële instellingen zich houden aan normen en waarden die door DNB zijn vastgelegd in het programma ’Gedrag & Cultuur’. De wettelijke basis om het onderwerp ’Gedrag & Cultuur’ structureel op te nemen in het toezicht wordt door DNB in najaar 2009 in een beleidsvisie als volgt uitgelegd: “De vertrouwenscrisis heeft DNB eens te meer laten zien dat soliditeit niet alleen een bedrijfseconomische component heeft, maar ook een integriteits- en morele component. Dit leidt tot de conclusie dat DNB, als prudentieel toezichthouder, de open norm van ’integere bedrijfscultuur’ concreter kan en moet meenemen in de risico-oriëntatie zoals die ten grondslag ligt aan haar toezicht, ervan uitgaande dat de juiste wettelijke basis aanwezig is.’’

Dat DNB nadrukkelijk het onderwerp bedrijfscultuur op de agenda heeft staan, wordt door DNB zélf zeer benadrukt. In alle openheid meldt de toezichthouder al in 2009 dat er een verandering van cultuur nodig is binnen de financiële sector. Bij DNB zijn er twijfels of de financiële instellingen wel voldoende hebben geleerd van de financiële crisis die dan twee jaar eerder is begonnen. Maar normaal gesproken is DNB heel voorzichtig met onderwerpen als ’gedrag’, ’integriteit’ en ’cultuur’. Dit keer is alles anders. De toezichthouders melden zich letterlijk bij de portiers van de bedrijven. Ze verlangen een plek aan de tafel waar de vergaderingen van de bestuurders plaats vinden. De ongevraagde gasten zitten er met één doel: controleren of de bestuurders zich gedragen zoals toezichthouder DNB verwacht. Bestuurders van financiële instellingen zijn verbijsterd over deze aanpak. Ze willen alleen wat vertellen over de gebeurtenissen op basis van strikte anonimiteit uit angst om strenger te worden aangepakt door DNB.

Voor het onderzoek naar de cultuur in de sector gebruikt De Nederlandsche Bank onorthodoxe methoden. In het project FOCUS! toetst DNB de financiële sector op onder meer de bedrijfsmodellen, de strategie, de governance, maar ook ’Gedrag & Cultuur’. Dit laatste is nieuw voor de sector en de manier van onderzoek grijpt diep in. Een dwarsdoorsnede van de sector in de vorm van tientallen financiële instellingen (banken, pensioenfondsen, verzekeraars) wordt onderzocht. Er zijn individuele gesprekken met bestuurders en met commissarissen; er worden notulen opgevraagd van vergaderingen en er wordt gekeken naar de relatie tussen besluiten die zijn genomen in vergaderingen en de uiteindelijke uitvoering. Het meest ingrijpend is echter het feit dat de onderzoekers van DNB zichzelf uitnodigen bij bestuursvergaderingen. Algemene aanbevelingen zijn vastgelegd in het document ’Leading by example’ waarin onder meer staat: “Het verder versterken van de aandacht voor gedrag en cultuur is en blijft noodzakelijk. Niet alleen binnen de bestuurskamers, maar ook in de rest van de organisaties. Immers, het gaat om het veranderen van een cultuur binnen grote en complexe organisaties en zelfs van een sector. Die verandert alleen als bestuurders en commissarissen consequent en over een langere termijn daarop sturen.’’

Wat is integer? Een integere bedrijfscultuur bevat volgens het uitgangspunt van DNB zeven elementen: - Belangenafweging: alle relevante belangen onderkennen en zichtbaar meewegen.
- Consistent handelen: handelen in lijn met doelstellingen en keuzes.
- Bespreekbaarheid: stimuleren van een positief kritische houding van werknemers en ruimte geven aan het bespreken van besluiten, fouten etc.
- Voorbeeldgedrag: goed gedrag aan de top (persoonlijk integer).
- Uitvoerbaarheid: realistische doelen stellen en het wegnemen van perverse prikkels.
- Transparantie: vastleggen van communiceren over doelstellingen en principiële keuzes naar alle stakeholders.
- Handhaving: aan niet-naleving consequenties verbinden.

Gepensioneerden in de besturen van pensioenfondsen zullen zeker bijdragen aan deze cultuurverandering. De wet bepaalt dat gepensioneerden voordrachten voor fondsbesturen mogen doen. Geef uw steun.

Nieuwsbrief van de Stichting Pensioenbehoud van 25 november 2013.