In de Eerste Kamer ligt het door de Tweede Kamer aangenomen hele slechte wetsvoorstel 33 972 voor een nieuw Financieel Toetsingskader (nFTK), de rekenregels voor pensioenfondsen. In de media is uitgebreid aandacht gegeven aan dit zeer slechte voorstel dat onnodig zekerheid op zekerheid stapelt. Daardoor zullen de meeste pensioenfondsen vele jaren geen indexatie van pensioenen meer kunnen geven ter compensatie van de inflatie. Zelfs komen er weer pensioenkortingen in zicht ondanks de torenhoge rendementen van de beleggingen en gigantische pensioenvermogens die nog nooit zo hoog zijn geweest.

Ook op een bijeenkomst van deskundigen op pensioengebied afgelopen week werd het de Eerste Kamer duidelijk, dat dit voorstel van Klijnsma onzinnig is. Bovendien zou het wetsvoorstel wel eens in strijd kunnen zijn met artikel 17 [¹] van het Handvest voor de grondrechten van de Europese Unie (zie bijlage), dat als Europees recht boven onze nationale wetten gaat. Daarop heeft Europees pensioenrecht deskundige dr. mr. Hans van Meerten al herhaaldelijk gewezen [²], omdat het wijzigen van de spelregels tijdens de wedstrijd een vorm van ‘invaren’ van bestaande rechten is in een gewijzigde pensioenregeling. Invaren kan leiden tot buiten werking stellen van de bepaling en/of schadevergoeding en dat invaarrisico acht Van Meerten ‘niet gering’. Vooral omdat naar zijn mening het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) de burger minder bescherming biedt dan het Handvest. De kans dat de toetsing (van het Handvest) tot een ander resultaat kan leiden, lijkt mij meer dan aanzienlijk, aldus Van Meerten. Deze toetsing van het Handvest op pensioengebied heeft tot op heden nog niet plaatsgevonden.

Daarover hebben de verschillende politieke partijen in de Eerste Kamer dan ook vragen gesteld (zie bijlage), in het bijzonder de coalitiepartij VVD. Een deel van de terecht kritische VVD vragen:

VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie merken op dat er steeds wordt beweerd dat het huidige pensioensysteem onhoudbaar is. Waaruit blijkt dat? Kan de regering dit onderbouwen en toelichten met cijfers die controleerbaar zijn? Immers de diversiteit aan pensioenfondsen is in allerlei opzichten groot, maar in elk geval in beleggingsprestaties en samenstelling van deelnemerspopulaties. Is het systeem echt onhoudbaar en zijn er geen minder ingrijpende maatregelen mogelijk, zo vragen deze leden.

Pensioen is uitgesteld loon, aldus de leden van de VVD-fractie. Een pensioenaanspraak respectievelijk een pensioenrecht is volgens de Pensioenwet het recht op een nog niet ingegaan respectievelijk een wel ingegaan pensioen. In hoeverre is er als gevolg van dit wetsvoorstel sprake van sluipenderwijs, gedeeltelijke onteigening in de betekenis van artikel 17 Handvest van de grondrechten van de EU? Het gaat immers om een kapitaaldekkingsstelsel. Er is door de deelnemers/gepensioneerden (en hun werkgevers) voor het pensioen gespaard. Artikel 17 Handvest heeft een horizontale werking. Dit betekent dat burgers het artikel kunnen inzetten tegen het pensioenfonds en/of de Staat. Is de regering het hiermee eens (los van de uitkomst van een dergelijke procedure), zo vragen deze leden.

Het 'defined benefit contract' dat de we tot nu toe kennen is het laatste decennium aan erosie onderhevig en wordt door de verandering van de rekenregels eigenlijk min of meer afgeschaft constateren deze leden. Ons pensioenstelsel wordt een gemengd stelsel met steeds meer nadruk op 'defined contribution', waarbij de beleggings- en de inflatierisico’s worden verschoven van de werkgever naar werknemer. Is de regering het hiermee eens? Een 'defined contribution'-stelsel zou moeten betekenen dat niet alleen het risico bij de deelnemers/verzekerden ligt, maar ook dat beleggingswinsten dan voor de deelnemers/pensioengerechtigden zijn en moeten worden uitgekeerd. Is de regering het ermee eens dat dit in het wetsvoorstel niet het geval is? Immers, in het wetsvoorstel wordt er een ‘cap’ gezet doordat er niet meer mag worden uitgekeerd dan de (prijs)inflatie, moet er gekort worden bij een beleggingsgraad van > 105% en is tegelijk korten en indiceren mogelijk. Dat is toch geen ultimum remedium meer?

De Europese richtlijn 2003/41 kent exclusief een 'defined benefit'-pensioen, d.i. een verzekering met contractueel een duidelijk eindpunt (één bedrag, een 'defined benefit'). Indien de regering van mening is dat het wetsvoorstel nog steeds van een 'defined benefit'-regeling uitgaat kan zij dan uitleggen wat afwegingen met betrekking tot risico’s, kortingen, indexaties, generatie-effecten etc. te maken hebben met de uitvoering van een 'defined benefit'-contract?

Laten we van harte hopen dat de Eerste Kamer zo verstandig zal zijn om dit wetsvoorstel terug te sturen naar de Tweede Kamer voor een aantal wijzigingen of anders af te stemmen gezien het bovenstaande.

[¹] Artikel 17
Het recht op eigendom
1. Eenieder heeft het recht de goederen die hij rechtmatig heeft verkregen, in eigendom te bezitten, te gebruiken, erover te beschikken en te vermaken. Niemand mag zijn eigendom worden ontnomen, behalve in het algemeen belang, in de gevallen en onder de voorwaarden waarin de wet voorziet en mits het verlies tijdig op billijke wijze wordt vergoed. Het gebruik van de goederen kan bij wet worden geregeld, voor zover het algemeen belang dit vereist.

[²] Invaren: ten onrechte geen aandacht voor het Handvest, Tijdschrift voor Pensioenvraagstukken,
TPV 2014/24 van 23 mei 2014.

Nieuwsbrief van de Stichting Pensioenbehoud van 1 december 2014.